7 Nentor 2022

Në malësinë veriore nuk ka punë. Në kryeqytet, korrupsioni bllokon rrugën drejt suksesit për të rinjtë e diplomuar – dhe nuk është çudi që ka një eksod. Për sa i përket ambasadës së Tiranës, gjithçka është shumë e ngarkuar për ambasadorin e Britanisë në Shqipëri, Alastair King-Smith.

Kriza në marrëdhëniet mes dy vendeve, e ardhur nga anijet që kalojnë Kanalin me një numër gjithnjë në rritje të shqiptarëve, është reflektuar edhe vizitat zyrtare, ushtarake dhe politike, që vizitojnë misionin britanik.

Javën e kaluar ishte Gjenerali Stuart Skeates, veterani afgan tani që drejton përpjekjet për të frenuar kalimet, i cili vizitoi vendin. Këtë javë sekretarja e brendshme, Suella Braverman, pritet për një vizitë që, shpresohet se do të zbusë zemërimin e shkaktuar nga përshkrimi i saj i shqiptarëve si organizues i një “pushtimi” të MB-së.

Të enjten, ndërsa mosmarrëveshja u përshkallëzua dhe kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, e krahasoi retorikën e qeverisë britanike me “ulërimat nga një çmendinë”, punëtorët po rilyenin barrierat e vazove jashtë ambasadës së King-Smith.

Por qendra e vërtetë e mosmarrëveshjes që e ka shtyrë Londrën të dërgojë delegacionet e saj nuk është në Tiranë, por gati 100 milje në veri-lindje, në malësitë e goditura nga varfëria e Shqipërisë, ku shumë ende ëndërrojnë të shkojnë në Dover me gomone, të cilat Braverman është e vendosur t’i ndalojë.

Dikur një vendgrumbullim për të dënuarit dhe të burgosurit politikë gjatë epokës komuniste të Shqipërisë, është në këtë terren të vështirë, brenda pamjes së të ashtuquajturve “malet e mallkuara” të Alpeve Shqiptare, ku ata që janë me fat për të siguruar një punë marrin një pagesë mesatare prej vetëm 270 € në muaj.

Në qytetin e Kukësit, i cili pranoi mijëra refugjatë shqiptarë etnikë gjatë luftës së vitit 1999 në Kosovë – pothuajse të gjithë mbërritën në këmbë me pak më shumë se rrobat në shpinë – të rinjtë dhe të rejat raportohet se po ndjekin kurse intensive të gjuhës angleze, hapi i parë në ato që shpesh do të jenë përpjekje të rrezikshme për t’u bashkuar me miqtë dhe të afërmit në Britani. Platformat e mediave sociale të përdorura nga kontrabandistët që operojnë në Kanal kanë luajtur rol javët e fundit mbi trazirat politike në MB si koha e përsosur për të rrezikuar një kalim.

“Shumë nga shqiptarët që fillimisht shkuan në Mbretërinë e Bashkuar] pozuan si azilkërkues kosovarë,” thotë Dr Ilir Gëdeshi, eksperti kryesor i migracionit në vend, duke shpjeguar lidhjet e pazakonta të rajonit me Britaninë.

Gëdeshi, i cili drejton Qendrën për Studime Ekonomike dhe Sociale në Tiranë, ka kaluar pjesën më të mirë të tre dekadave që kur Shqipëria postkomuniste u hap me botën e jashtme duke studiuar flukset migratore. Portretizimi i Braverman-it i bashkatdhetarëve të tij si kriminelë të ashpër ka lënduar qartë.

“Kjo bisedë për pushtim, për bandat, është shumë e gabuar,” thotë ai. “Nëse nuk do të kishte pasur krizë ekonomike në Greqi apo Itali, shumë do të shkonin ende atje. Ajo që është e qartë është se në veri është varfëria, mungesa e çdo shprese, ajo që qëndron pas kësaj valë të fundit.”

Pothuajse të gjithë 12,000 shqiptarët që vlerësohet se kanë hyrë në MB këtë vit besohet se kanë ardhur nga malësitë veriore. Shumica e tyre nuk janë të arsimuar përtej shkollës fillore, sipas Gëdeshit.

Kryetari i qytetit verior të Hasit ka premtuar të ngrejë një statujë të Mbretëreshës Elizabeth II në shenjë mirënjohjeje për të gjithë Britaninë që ka sjellë në zonën e tij në formën e remitancave të punëtorëve.

Shqipëria e Veriut u la në duart e veta edhe kur Enver Hoxha, diktatori stalinist që mori pushtetin në vitin 1944, u përpoq të transformonte vendin. Një jugor, Hoxha kishte pak besim te klanet fisnore të veriut. Kështu, në kohën kur malësitë dolën nga gati pesë dekada të sundimit komunist në fillim të viteve 1990, vizitorët pritën nga një botë e mjerë fabrikash boshe, blloqe banimi me tulla të zhveshura, banditizëm dhe grindje.

Optimizmi i krijuar nga ndërtimi i një aeroporti ndërkombëtar në Kukës, një stadium futbolli me 8000 vende dhe rrugë të reja nuk arritën të përmirësonin asnjë ndjenjë mundësie personale.

“Shumica e kushërinjve të mi janë në Britani,” thotë 24-vjeçarja Era Koleci, nga qyteti verior i Burrelit, në qendrën moderne kulturore ku ajo punon tani në kryeqytet. “Personalisht nuk dua të largohem, por kështu funksionon”, thotë ajo. “Kushërinjtë marrin kushërinjtë. Tre nga kushërinjtë e mi shkuan në tre muajt e fundit. Ata shpenzuan 3000 £ secili për kalimin me varkë. Nëna ime thotë se ata arritën atje të sigurt. Nëse ata mund të jetojnë një jetë të mirë, pse jo?”

Koleci, e cila ka studiuar administrim biznesi, është një nga të rinjtë shqiptarë që duan t’i kthejnë mbrapsht vendit të tyre. Në zyrat ultra-moderne të Kongresit Kombëtar të Rinisë, ku stafi po ecën lart pasi Tiranës iu dha titulli i kryeqytetit rinor europian të këtij viti, ka plot të tjera.

“Mbi 1,000 delegacione të të rinjve nga e gjithë Evropa na kanë vizituar këtë vit dhe ata kanë mbetur shumë të befasuar nga pasioni ynë dhe gjithë puna që po bëjmë”, thotë 28-vjeçarja Dafina Peci, sekretare e përgjithshme e kongresit, duke ankuar për stereotipet mbi imazhin e shqiptarëve në Britani. “I yni është një vizion për të ardhmen, por ka shumë kontradikta në vendin tonë dhe një ndryshim i madh midis zonave urbane dhe rurale.”

Peci është tipik për një brez të ri shqiptar që kërkon përmirësim të qeverisjes. “Mendoj se problemi ynë më i madh është mosgatishmëria për të folur sinqerisht për gjërat që duhet të na shqetësojnë ne si shoqëri,” thotë ajo. “Është e tmerrshme të portretizoheni si një komb që lejon migrimin ilegal, kur të gjithë e dimë se të largohesh nga zona jote e rehatisë, nga gjuha, nga familja – të gjitha kujtimet që ke njohur ndonjëherë – nënkupton një nivel dëshpërimi.”

Në një vend me një popullsi më të vogël se Uellsi, thuhet se çdo familje në Shqipëri tashmë ka një anëtar jashtë vendit. Sondazhet e njëpasnjëshme kanë treguar se të paktën 60% duan të largohen.

Ndërkohë që varfëria mund të jetë forca shtytëse për migrimin në veri, në Tiranë është arsimi dhe dëshira për jetë më të mirë, dhe larg korrupsionit, arsyet që po i shtyjnë njerëzit jashtë. Rritja e kërkesave për azil nga të diplomuarit e vendosur për të vazhduar studimet jashtë shtetit është një shqetësim i veçantë për Gëdeshin, i cili i frikësohet një ikjeje të paparë truri.

“Të gjithë duan të ikin”, thotë Arta Jorgi, e cila është 47 vjeç, flet tre gjuhë dhe ka tre diploma, por aktualisht, por tundohet në operacionet mjekësore.

“Korrupsioni është si kanceri këtu. Për të marrë një punë në sektorin publik duhet të premtosh se do të sjellësh 1500 vota – dhe nuk po bëj shaka, ata kanë njerëz që i numërojnë”, thotë ai.

“Nuk kam miq në Tiranë, sepse të gjithë janë larguar. Në janar kam në plan të shkoj edhe në Amerikë.”

Në një komb dikur aq të izoluar sa Shqipëria, ardhja e demokracisë ka rezultuar në një përqafim në dukje të gjallë të kapitalizmit. Rrokaqiejt e mëdhenj prej çeliku dhe betoni ngrihen mbi sheshin Skënderbej të Tiranës; SUV-të dhe makinat e shpejta lundrojnë në bulevardet e zbukuruara me korsi biçikletash; janë shfaqur një bollëk restorantesh dhe kafenesh që shërbejnë mallra të importuara dhe verëra të shkëlqyera, ndërkohë që po zhvillohen plane për të krijuar një muze dhe teatër më të avancuar.

Por rrethi i virtytshëm që shumëkush kishin pritur nga ardhja e demokracisë duket se i ka shpëtuar Shqipërisë. Rrokaqiejt dhe shenjat e tjera të kapitalizmit janë, thonë shumë, një simbol i pastrimit të parave të fitimeve të paligjshme të tregtisë së drogës. Në një lëvizje që ka shkaktuar zemërim në një kohë kur çmimet e pronave janë rritur me më shumë se një të tretën, qeveria ka sinjalizuar se mund të jepet një amnisti për pronarët e llogarive të konsiderueshme bankare në këmbim të një takse 10%.

“Ndërsa pjesa tjetër e botës po lëviz në sekonda, ne duket se po lëvizim në orë,” thotë Enkelda Hakrama, një studente shkencore. “Nëse nuk do të kisha një djalë, do të isha larguar me siguri.”

Klajdis Rama, i regjistruar në degën e informatikës, është dakord. “Unë jam 18 vjeç, por tashmë e di që dua të jem në MB ose SHBA,” thotë ai. “Shqipëria nuk ka asnjë të ardhme. Nëse doni të jetoni mirë dhe dëshironi të paguheni më shumë, nuk qëndroni këtu”.

Ekspertët ia atribuojnë eksodin një periudhe tranzicioni ekonomik që ka zgjatur shumë – e përkeqësuar nga shpresa e prishur për të hyrë në BE, një lëvizje që do të kishte lehtësuar investimet e huaja. Dhe ata kanë frikë se nëse vazhdon, një ekonomi tashmë ndër më të varfrat në Evropë vetëm sa do të përkeqësohet. “Për disa kohë, bizneset janë ankuar se nuk mund të gjejnë punonjës. Tani thonë se nuk mund të gjejnë blerës”, thotë Ornela Liperi, kryeredaktore e Monitor, revistës kryesore ekonomike në vend, e cila e përshkruan industrinë e turizmit si të vetmen pikë të ndritshme.

“Shqiptarët shohin rrokaqiejt dhe gjithë të tjerat, dhe kjo i zemëron sepse e dinë se asnjë prej tyre nuk do t’ua bëjë jetën më të mirë”.

Gazeta Shqiptare